Nobel ödüllü ilk Türk bilimcisi Prof. Dr. Aziz Sancar hocamızı gönülden kutluyoruz!

Bu harika haberi yurt dışında bulunduğum sırada yakın arkadaşlardan gelen emaillerle aldım. Gazeteler, televizyonlar, radyolar bir anda Aziz Sancar hocamızdan bahsetmeye başladı.

Kendimce gururluyum çünkü bir Türk bilimcisi böyle büyük bir ödüle layık görüldü. Gurur verici bir başka durum ise kendisinin benim mezun olduğum üniversitede professor olmasıdır. Bunun da ötesinde daha birkaç hafta önce kendisiyle aynı masada bir akşam yemeğinde bir arada olmuştum.

Şimdi biraz ödüllü çalışmaya ait bilgi paylaşalım:

2015 Kimya Nobel ödülü Tomas Lindahl, Paul Modrich ve Aziz Sancar’a verildi. Kabaca bu çalıma şunlardan bahsetmektedir: Hücrelerin tahrip olmuş DNA’larının (dieney’lerinin) moleküler yenilenişinin haritalanması ve genetik bilginin korunması.

Bu çalışma sayesinde canlı hücrelerin nasıl çalıştığı konusunda derinlemesine bilgi elde edildi. Bu bilgiler kanser tedavileri için ve daha birçok hastalığın iyileştirilmesi için kullanılabilecek emsalsiz detayları içermektedir.

DNA’ler ultraviyole ışınları nedeniyle hasar görmektedir, oksitlenme ve kanserojen maddeler de bu tahribe katkıda bulunmaktadır. Bu tür dış etkiler olmaksızın bile DNA moleküleri değişkendir. DNA hücrelerinin genetik yapısı hergün binlerce zarar ve tahribe maruz kalmaktadır. Bunlara ek olarak tahrip, DNA bölünmesi sırasında da ortaya çıkabilir. Ve bu tahrip insan vücudundaki hücrelerde hergün milyonlarca kez ortaya çıkabilir.

Bütün bu tahrip ve bozulma karşısında genetik kodumuzun iflas etmemesinin nedeni moleküler yapının DNA’ları sürekli kontrol ederek yenilemesidir. Yukarıda adlarını saydığımız üç bilimcinin çalışması molekül bazında DNA’ların yenilenmesine dair detaylı bilgiyi ortaya çıkarmıştır.

Daha önceki inanışa göre DNA’lar kararsız değil tam tersine oldukça istikrarlı yapılar olarak bilinmekteydi. Kimya Nobeli alan bilimcilerden Lindahl, DNA’ların süreli tahrip edildiğini bulguladı, öyle ki bu hızda zarar gören DNA’ların nasıl olup da hala dünyada yaşamı sürdürmeye yettiği konusunu irdeledi. İşte bu başlangıç düşüncesi nedeniyle bilimci, molekül bazında tamir sisteminin araştırmasına yöneldi. Yenilenme ve tamir nedeniyle diyeneylerimizin çökmediği anlaşıldı.

Aziz Sancar nücleotide excision repair adı verilen, ultraviyole tahribini onaran mekanizmayı haritaladı. Bu onarım mekanizmasının tüm hücreler tarafından kullanıldığını ortaya çıkardı.

Paul Modrich ise DNA kopyelenmesi sırasında hücrelerin hataları nasıl düzelttiğine dair mekanizmayı ortaya çıkardı. Bu mekanizma DNA kopyelenmesi sırasında oluşabilecek hataları düzelten veya sayıca azaltan bir mekanizmadır ve mismatch repair adı verilmektedir.

Bütün bu üstün çalışmalar sayesinde hücrelerin nasıl çalıştığı konusunda daha önce bilinmeyen birçok yeni bilgi ortaya çıkarılmış bulunmaktadır. Değişik hastalıkların, özellikle kanser hastalığının, iyileştirilmesinde ve belki de önlemesinde bir ümit doğmuş bulunmaktadır. Bütün bu çalışmalara katkısı nedeniyle Hocamız Aziz Sancar’ı içtenlikle kutluyoruz. Başarılarının devamını diliyoruz. İlk Türk bilimcisi olarak Nobel Ödülüne layık görüldüğü için sevincimizi ve gururumuzu bir kez daha dile getiriyoruz. Teşekkürler Hocam!