Yazılarımı okuyanlar bilir, birçok seminer ve konferansa katılırım. Daha bugün iletişim başlıklı bir seminere katıldım. Orada da stres ve yaşantımıza kötü etkilerinden bahsedildi. Ba yazımın konusu iletişim değil, stres! Evet stres, stres, bir kez daha stres. Belirtileri nelerdir, arınmak için neler yapabiliriz?

Bir süre önce katıldığım “stressiz iş ortamı” başlıklı bir toplantıda stresin bedenimize yaptıklarını dinlerken daha önceden bilmediğim birçok yeni şey öğrendim.  Paylaşmak istiyorum.

Toplantıda stres tanımı şu şekilde yapıldı: Tehdit altında olduğumuzda, korktuğumuzda ya da normal dengeyi bozcak durumlar ortaya çıktığında verdiğimiz reaksiyonun ismi strestir. İster gerçek olsun isterse hayali, tehlike hissedersek vücudumuz “savaş veya sıvış” moduna geçer (Baş edemiyorsan kaç, kaçamıyorsan uyum sağla). Buna strese tepki vermek denir. Stres, düşüncelerimizi, duygularımızı, vücudumuzu ve davranışlarımızı etkiler. Fakat herkesi farklı şekil ve boyutlarda etkiler.

Örneğin nereden geldiği belli olmayan başağrısı hastalık belirtisi gibi düşünülebilir ama çoğu kez stresin neden olabileceği pek akla gelmez. Yemek yeme alışkanlıklarımız değişebilir, hayata hevesimiz azalabilir daha da ötesinde asabi ve alıngan kişilere dönüşebiliriz. Bütün bunların ardında yaşantımızdaki stresin rolü olabilir.

Ağız kuruması, nemli avuç içleri, halsizlik, uykusuzluk,  karın ağrısı, göğüs ağrısı kilo kaybı ya da kilo artışı stresin yaygın işaretleridir. Bunların ötesinde pek bilinmeyen stres belirtileri vardır. Tuttuğum notları ve hatırladıklarımı alışveriş listesi misali yazdım, anlaşılır olmalarını diliyorum. Sorularınız varsa bekliyorum.

Çok yaygın olmayan stres belirtileri nelerdir?

• Stres kanda bulunan catecholamines isimli hormonları çalıştırır ve kanı koyulaştırır (yoğunlaştırır). Uzun süreli kan yoğunlaşmaları kalp krizi riskini arttırır.
• Stres nedeniyle aşırı terlemeler de hormonaldır. Bunun sağlığa zararı yoktur, ama etrafa olabilir! Sıkça yıkanıp deodorant kullanmak tek çaredir.
• Dilin damağın kuruması durumunu biliriz. Stres zamanı dilimiz damağımız kurur ve kötü ağız kokusuna (halitosis) neden olur. Bol bol su içmek,  dişleri düzenli olarak fırçalamak ve diş ipliği ile dişleri temizlemek soruna çözüm olabilir.
• Stresli zamanlarda adaleler kasılır ve gerilmişlik hissedilir. Özellikle sırt kasları kasılır ve ağrı hasıl olur. Yere oturup dizleri göğüse doğru çekerek kollarla dizlere on dakika kadar sarılmak rahatlatabilir. Ya da sabah ve akşam yere uzanarak yavaş nefes alıp verirken stretch (uzama) yapılabilir.
• Stres immun sistemine (bağışıklık sistemine) zarar verir. Sonuç olarak grip ve soğuk algınlığına karşı daha dayanıksız oluruz. Immun sisteminin güçlenmesi için sağlıklı beslenme ve düzenli eğzersiz gereklidir.
• Yatakta hepimizin bildiği “yine mi başağrısı?” durumu, stresten kaynaklanan cinsel dürtünün azalması olabilir. Egzersiz, müzik ve aromalı yatak odası dekorları işe yarayabılır.
• Gün boyunca esnemekten çenenizin düşeceğini düşünmeye başladığınızda stres yüzünden vücut oksijensiz kalmış olabilir. Kısa bir yürüyüş, kapı önünde ya da balkonda temiz hava iyi gelebilir.
• Stres sigarayı, alkolü veya kafeini arttırmaya neden olabilir. Kafein yerine soda veya su içilebilir. Sigara ve alkolün sağlıksızlığı konusu her fırsatta dile getiriliyor. Nereye dönsek sağlık için alkolsüz ve sigarasız bir yaşantı öneriliyor. Sigara ve alkol konusunda dağarcığınızdan çıkacak bilgileri gözden geçirmenizi diliyorum.
• Stres yüzünden salgıladığımız hormonlar kafa derisinde kötü bir mantar oluşmasına ve dolayısıyla kepeklenmeye neden oluyor. Kepeği önleyici şampuanlar işe yarayabilir. Ama aşırıya kaçılmamalıdır çünkü bu tür şampuanlar kafa derisinin kurumasına neden olur. Dolayısıyla kepeklenme azabilir. Toplantıda bebek şampuanın içine bire-bir ölçüde karıştırılacak kepek şampuanın saç diplerine zarar vermeden kepeklenmeye çözüm olabileceği konuşuldu.
• Stres nedeniyle bazılarının iştahı kesilir, bazıları abur cubura aşerir. Stres vücudun bütün organları üzerinde oterite kurar ve zayıf olan yanına yüklenir. Stres yüzünden baskı altındaki vücut gereksiz yere yemek yemeye, abur cubura düşer ve istediğini yemeden tatmin olmaz. Bu yüzden, uzun süren stresli zamanlarda kilolar artış gösterebilir. Böyle durumlarda yenen gereksiz yiyecekler sadece 10 dakikalık rahatlık sağlarken, 20 dakikalık “şimdi neden bunu yedim” etkisi veriyormuş.
• Stresin atardamarları daralttığını ve saç derisine kan gidişini engellediğini bu yüzden saç dökülmesine de neden olduğunu biliyor muydunuz? Stresli bile olsanız besin değeri yüksek gıda yemeyi ihmal etmeyin, dökülen saç için en iyi çözüm nutrient (besin) ihtiva eden bir diyettir.
• Dermatoloji uzmanları stres altında cilt bozukluklarının arttığını, buna karşın tatilden dönen insanların ciltlerinin sağlıklı olduğunu söylüyor. Stresten kaynaklanan cilt bozukluklarına örnek olarak egzema, sedef hastalığı, sivilceler, siğiller ve çıbanlar verilebilir. Tatile çıkamıyorsanız bile arada bir balkonda, parkta ya da bahçede limonata içip müzik dinlemeyi ihmal etmeyin.
• Uzun süreli stres içinde bulunan genç kadınların ciltlerinde oluşan bozukluklar ve sarkmalar bir süre sonra yok olurken, 40 yaş üzeri kadınlardaki sarkmalar kalıcı oluyormuş.  Çünkü genç kadının cilt dokusunda bulunan kollajenler henüz dolu ve sağlıklıyken, 40 yaş üzeri kadınlarda bu doku cılızlaşmış olduğundan kendini tamir edemiyormuş.
• Stres merkezi sinir sisteminin uyardığından göz seğermeleri ve kulak çınlamaları artıyormuş. Stres alerjileri de tetikliyormuş.

Strese karşı ne yapabiliriz (notlarıma takılanlar)?

• Yaptığınız şey ne ise, arada bir bırakın, tenefüse çıkın, mola alın! Kısaca: Arada bir oyun oynayın!
• Yoga, egzersiz ya da yürüyüş gibi aktiviteler işe yarayabılır. Bu mümkün değilse aromalı dekoratif eşyalar, müzik, ya da düzenli olarak tanrıya yakarış çözüm olabilir.
• Kendinize kötü sıfatlar yakıştırmayı bırakın. Kendinizle anlaşma imzalayın ve “çok değerliyim” sözlerini tekrarlayın.
• Eğer üzerinizde çok fazla sorumluluk varsa bir kısmını devretmeyi deneyebilirsiniz. Yardım teklif edenlere ve destek için etrafınızda olanlara gülümseyin, işleri paylaşın.
• TV, radyo ve gazetelerdeki moral bozucu haberlerden arada bir uzaklaşın.
• Üzmemek ve darıltmamak için kendinize haddinden fazla yükleniyorsaniz, “hayır” demeyi öğrenin. Bazen herkesten önce kendimizi düşünmek akıl ve ruh sağlığımız için gereklidir.
• İzole yaşantıdan uzaklaşın.
• Bol bol dua edin, maneviyata yönelin!

Stres dolu yaşantımızda yukarıda saydığım yöntemler umarım işinize yarar.